Deniz Gezmiş

Deniz Gezmiş; 1965 yılında Türkiye İşçi Partisi’ne katıldı. 1968’de 6. Filo protestolarına katıldı. 30 Temmuz 1968’de öğrencileri isyana kışkırtmaktan tutuklanmasına yol açan olaylar, tutuklama emri çıkarılmasına yol açtı. Kasım 1968’de ABD’nin yeni Büyükelçisi Robert Komer’i protesto ettiği için tekrar gözaltına alındı. Oya Sencer, 26 Aralık 1968’de doktora tezinin reddedilmesi ve üniversitenin süresiz kapatılması üzerine protestoları düzenleyen öğrenciler arasındaydı. 18 Mart 1969’da,

İstanbul Üniversitesi kütüphanesine solcu aktivist

Vedat Demircioğlu’nun adının verilmesinden rahatsız olan sağcı öğrencilerle kavga ettiği için gözaltına alındı. Öğrenci ve öğretim üyelerinin Üniversite Reform Tasarısı lehine protestoları ilk olarak Mayıs 1969’da ortaya çıktı. İstanbul Üniversitesi’nin devralınmasından sorumlu olan kişiydi. Üniversite yönetiminin Haziran 1969’da sınavları polis gözetiminde yapma kararı, durumu daha da alevlendirmekten başka işe yaramadı. Kampüs güvenliğinin müdahale etmesi sonucu hem polis memurları hem de öğrenciler yaralandı. Hakkında bir kez daha yakalama kararı çıkarıldı.

1969’da FHKC’ye katıldı ve Filistin’de Demokratik Halk Kurtuluş Cephesi tarafından yönetilen bir kampta gerilla olarak eğitim aldı. 20 Aralık 1969’da tutuklandı ve 18 Eylül 1970’e kadar gözaltında kaldı. Suça karıştığı gerekçesiyle İstanbul Hukuk Fakültesi’nden atıldı.

Ordudan cesurca kaçarken, Bursa Hapishanesinden

Yeni çıkmış ve Sivas’a gönderilmekteydi. Türkiye Halk Kurtuluş Ordusu Marksist-Leninist silahlı grup tarafından kuruldu. Yusuf Aslan, 29 Aralık 1970’de Kavaklıdere Karakolu’na çalıntı araçla ateş açınca iki polis ağır yaralandı. 4 Mart 1971, dört Amerikalıyı kaçırdıktan sonra 400.000 dolar ve “tüm devrimcilerin serbest bırakılması” istendi. 5 Mart’ta güvenlik güçleri, THKO’nun ve Amerikalıların yerini tespit etmek amacıyla THKO’nun “karargâhı” olan ODTÜ’yü kuşattı. Öğrenciler ile polis arasında arbede yaşandı. 9 saat süren çatışmada aralarında komando er Mevlüt Meriç’in de bulunduğu 3 kişi öldü, 26 kişi yaralandı. Üniversitede artık ders olmayacak. 12 Mart 1971 Muhtırası’nın ardından tutuklandı, yargılandı ve sonunda ölüm cezasına çarptırıldı. Cezası ertesi yıl Yusuf Aslan ve Hüseyin İnan’la aynı gün infaz edildi.

Erken yaşam ve aile

Ankara’nın Ayaş mahallesi, Deniz Gezmiş’in 28 Şubat 1947’de dünyaya geldiği yerdir. Ataları, Konya’dan Rize’nin kızdere ilçesinin Cimil (Başköy) köyüne yerleşmişlerdir. Cemil Gezmiş’in babası Erzurum’un Ilca (Aziziye) ilçesindeki ilkokullarda müfettiş, annesi Mukaddes Gezmiş ise Erzurum’un Tortum ilçesinde öğretmendir. Ailenin üç oğlundan ikincisiydi. Ağabeyi Bora Gezmiş (d. 1944) hukuk fakültesini bırakıp bankacılıkta çalıştı. Hamdi Gezmiş (1952-2020) finans sektöründe danışman ve kardeşiydi.

Deniz Gezmiş, ilkokulu Sivas’ın Yıldızzeli semtinde okudu

Ardından Sivas’ın merkezinde (ifte Minareli Medrese eyvanının yanında) Selçuk İlkokulu’na geçti ve son olarak buradaki Atatürk Ortaokulu’nda orta öğrenimini tamamladı. Arkşla Mahallesi’nde okula gittiği yalan olsa da 6 yaşına kadar burada yaşadığı biliniyor. Orta öğrenimini İstanbul Haydarpaşa Lisesi’nde tamamladı. Henüz lise öğrencisiyken sosyalist fikirlerle tanıştı ve döneminin akımlarına kapıldı.

11 Ekim 1965’te Türkiye İşçi Partisi’ne (TP) katıldı ve Üsküdar ilçe başkanlığında görev yaptı. İlk kez 15 Ağustos-31 Ağustos 1966 tarihleri arasında Çorum Belediyesi temizlik işçilerinin Ankara’dan İstanbul’a yürüdüğü ve Taksim Anıtı’na çelenk bıraktığı, işçilerin desteklendiği ve TÜRK-İŞ yöneticilerinin karşı çıktığı gösteri sırasında gözaltına alındı. .

TİP içinde derinleşen, çatışma ve tartışmalara yol açan

Ideolojik zorluklar konusunda “Milli Demokratik Devrim” grubunun görüşlerini destekleyen Deniz Gezmiş, bu tutumun özellikle devrimci öğrenciler arasında yaygınlaşmasında etkili oldu. Cihan Alptekin, Mustafa İlker Gürkan, Mustafa Lütfi Kyci, Devran Seymen, Cevat Ercişli, M. Mehdi Beşpnar, Selahattin Okur, Saim Kural ve mer Erim Süerkan ile birlikte protestolara katılarak Ekim 1968’de Devrimci Talebe Birliği’ni (DB) kurdu. Türkiye Millî Gençlik Teşkilatı (TMGT), AÜTB, METUB ve DB tarafından 1 Kasım 1968’de “Samsun’dan Ankara’ya Mustafa Kemal Yürüyüşü” düzenlendi.

• 28 Kasım 1968’de Yeşilköy Havalimanı’nda ABD Büyükelçisi Kommer’i karşılayanlar gözaltına alındı ve 17 Aralık’a kadar hapiste kaldı.

• Yetkililerin, Gezmiş’in 23 Eylül 1969’da Hukuk Fakültesi’nde olduğunu öğrenmesi üzerine kendi isteğiyle teslim oldu ve 25 Kasım’da serbest bırakıldı.

Battal Mehetolu’nun İstanbul Devlet

Mühendislik ve Mimarlık Akademisi’nde sağcılar tarafından öldürülmesinin ardından, bir süre sonra serbest bırakıldı. Okulda yapılan aramada keskin nişancı tüfeği bulundu ve daha sonra Gezmiş’le ilişkilendirilerek yeni bir tutuklama emri çıkartıldı. Gezmiş, 20 Aralık 1969’da tutuklandı ve 18 Eylül 1970’te serbest bırakılıncaya kadar gözaltında kaldı (aynı zamanda Cihan Alptekin de tutuklandı). Cezasını çektikten sonra askere alındı. Bazı nedenlerden dolayı, “kafasındaki devrim planlarını hayata geçirmek” için askere gitmemeye karar verdi.